کارکرد اجرایی به مجموعه ای از فعالیت های ذهنی که در لوب فروتنال هماهنگ می شود، اشاره دارد.
عملکرد اجرایی توانایی هایی همچون مدیریت زمان و توجه، سوئیچ کردن تمرکز، طرح نقشه و سازماندهی، یادآوری جزئیات، محدود کردن رفتار و به کار بردن تجربیات قبلی در عملکرد فعلی را در بر می گیرد.
وقتی در کارکرد اجرایی مشکل ایجاد شود، کنترل رفتار کاهش می یابد، و این می تواند عملکرد فرد را متأثر کند.
کارکرد اجرایی چیست ؟
انواع عملکرد اجرایی:
کارکرد اجرایی به 2 بخش تقسیم می شود.
- سازماندهی
- تنظیم کردن
سازمان دهی شامل جمع آوری اطلاعات و سازمان دادن آنها برای ارزیابی می باشد.
تنظیم کردن شامل ذخیره محرکهای محیطی و تغییر رفتار در پاسخ به آنهاست.
اختلال های کارکرد اجرایی:
یک فرد می تواند با کارکرد اجرایی ضعیف متولد شود. کارکرد اجرایی همچنین می تواند توسط آسیب در کرتکس پرفرونتال مغز آسیب ببیند.
مشکل در کارکرد اجرایی مرتبط با اختلالهای رشدی - روانی نظیر : افسردگی، ADHD، اختلال یادگیری و همچنین ضربه های خفیف و یا آسیب سر می تواند منجر به مشکلاتی در عملکرد اجرایی شود.
کارکرد اجرایی در کودکان :
مشکل در کارکرد اجرایی می تواند وراثتی باشد، و این مشکل در طول سنین مدرسه کودک ، زمانی که آنها با تکالیف مدرسه درگیر شوند ظاهر می شود. باتوجه به این موضوع که مغز بر رشد خود تا سنین بزرگسالی ادامه می دهد، عملکرد اجرایی یک فرد توسط تغییرات فیزیکی و همچنین توسط تجربیات در حال پیشرفت، شکل می گیرد.
توجه به موقع به مشکلات موجود در کارکرد اجرایی می تواند به فرد در جبران کردن ضعفها کمک کند.
از نشانه های اینکه کودکی ممکن است در کارکرد اجرایی دچار مشکل باشد، شامل مشکلاتی در طرح نقشه، برآورد کردن زمان کامل شدن یک پروژه، داستان گفتن (کلامی یا نوشتاری)، حفظ کردن اطلاعات، شروع فعالیت، نگهداری اطلاعات تا زمان استفاده کردن از آنها (به طور مثال: به یاد آوردن یک شماره تلفن زمانی که بخواهیم تماس بگیریم).
کارکرد اجرایی شامل مجموعه ای از مهارتهای وابسته به هم می باشد . بنابراین هیچ تست مشخصی جهت شناسایی مشکل در کارکرد اجرایی وجود ندارد. روانشناسان، آسیب شناسان زبان و درمانگران برآزمون های مختلفی برای اندازه گیری این مهارتهای خاص تکیه می کنند.
مشکلات شناسایی شده توسط تست های فردی نمی¬تواند پیش گویی کنند که چگونه افراد در موقعیت های واقعی عمل می کنند.
در بسیاری از مواقع از طریق مشاهده دقیق می توان به شناسایی ضعف های کارکرد اجرایی پرداخت .
چگونه از عهده مشکلات کارکرد اجرایی برآئیم؟
روشهای مختلفی جهت غلبه بر مشکلات کارکرد اجرایی وجود دارد. در اینجا چند روش از مرکز ملی ناتوانیهای یادگیری بیان می کنیم .
روش مرحله به مرحله ، تکیه بر سازماندهی بینانی.
استفاده از وسایلی مانند: سازمان دهندگان زمان ، کامپیوتر ، ساعت هشدار دهنده
تهیه برنامه های دیداری و انجام آنها چند بار در روز
پرسیدن درباره دستورالعمل های نوشتاری و یا شفاهی
بهبود مدیریت زمان:
برای انجام کارها یک چک لیست تهیه کنید و برآورد کنید که چه مدت زمان کارها طول می کشد.
تقسیم کردن تکالیف و مشخص کردن زمان مشخصی برای انجام هر قسمت .
استفاده از تقویم های تصویری جهت پیگیری طولانی مدت تکالیف .
مدیریت فضا و دوری از گم کردن اشیا:
سازمان دهی مکانی
کاهش درهم ریختگی
برنامه ریزی زمانی کوتاه جهت سازمان دهی و تمیز کردن مکان کار
بهبود عادتهای کاری:
چک لیستی از تکالیف تهیه کنید. به طور مثال چک لیست برای یک دانش آموز شامل : بیرون آوردن کاغذ و مداد، نوشتن نام بر روی کاغذ ، نوشتن تاریخ بر روز کاغذ و خواندن راهنما.
ملاقات با معلمین و ناظرین طی برنامه ای منظم جهت بررسی کارها و مشکلات